1. Plastmassa näme?
Plastmassalar monomerden çig mal hökmünde goşulmak ýa-da kondensasiýa polimerizasiýasy arkaly öndürilen polimer birleşmelerdir.
Polimer zynjyry, bir monomerden polimerlenen bolsa, fotopolimerdir. Polimer zynjyrynda birnäçe monomer bar bolsa, polimer kopolimerdir. Başgaça aýdylanda, plastmassa polimerdir.
2. Plastmassanyň klassifikasiýasy
Plastmassalar gyzdyrylandan soň döwlete görä termoplastiki we termosetting plastmassalara bölünip bilner.
Termosetting plastmassa, ýylatmak, bejermek we eremezlik, eremezlik ýaly häsiýetlere eýe bolan plastmassadyr. Bu plastmassa diňe bir gezek emele gelip biler.
Adatça gaty gowy elektrik öndürijiligi bar we ýokary işleýiş temperaturasyna çydap bilýär.
Itsöne onuň esasy kemçiligi, gaýtadan işlemegiň tizliginiň haýal bolmagy we materialy gaýtadan işlemegiň kyn bolmagydyr.
Käbir adaty termosetting plastmassalary:
Fenol plastmassa (gazanyň tutawaçlary üçin);
Melamin (plastmassa laminatlarda ulanylýar);
Epoksi rezin (ýelimler üçin);
Doldurylmadyk poliester (gämi üçin);
Winil lipidler (awtoulag korpuslarynda ulanylýar);
Poliuretan (aýak we köpük üçin).
Termoplastiki, belli bir temperaturada hereket edip bilýän, sowadylandan soň berkleşýän we prosesi gaýtalap bilýän plastmassa görnüşidir.
Şonuň üçin termoplastikany gaýtadan ulanyp bolýar.
Bu materiallar, adatça, öndürijiligi ýaramazlaşmazdan ozal ýedi gezek gaýtadan işlenip bilner.
3. Plastiki gaýtadan işlemek we emele getirmek usullary
Bölejiklerden dürli taýýar önümlere plastmassa ýasamak üçin ulanylýan dürli usullar bar, aşakdakylar has ýygy ulanylýar:
Sanjym galyplary (iň köp ulanylýan usul);
Owingumşak galyp (çüýşeler we içi boş önümler ýasamak);
Ekstruziýa galyplary (turbalaryň, turbalaryň, profilleriň, kabelleriň öndürilmegi);
Filmiň emele gelmegi (plastik halta ýasamak);
Rulon galyplary (gaplar, buýlar ýaly uly çukur önümleri öndürmek);
Wakuum emele getirmek (gaplamagyň önümçiligi, gorag gutusy)
4. Umumy plastmassanyň häsiýetleri we ulanylyşy
Plastmassany umumy plastmassa, in engineeringenerçilik plastmassa, ýörite in engineeringener plastmassa we ş.m. bölmek mümkin.
Umumy plastmassa: durmuşymyzda iň köp ulanylýan plastmassany aňladýar, plastmassa görnüşleriniň iň köp mukdary esasan: PE, PP, PVC, PS, ABS we ş.m.
In Engineeringenerçilik plastmassalary: in engineeringenerçilik materiallary we maşyn böleklerini öndürmekde metalyň ornuny tutýan plastmassalar we ş.m.
In Engineeringenerçilik plastmassalary ajaýyp hemmetaraplaýyn öndürijilige, ýokary berklige, süýşmäge, ýokary mehaniki güýje, gowy ýylylyga garşylyga, gowy elektrik izolýasiýasyna eýedir we agyr himiki we fiziki gurşawda uzak wagtlap ulanylyp bilner.
Häzirki wagtda bäş sany umumy in engineeringenerçilik plastmasy: PA (poliamid), POM (poliformaldegid), PBT (polibutilen teraftalat), PC (polikarbonat) we PPO (polifenil efir) üýtgedilenden soň dürli ugurlarda giňden ulanylýar.
Engineeringörite in engineeringenerçilik plastmassalary: ýörite in engineeringenerçilik plastmassalary, ýokary öndürijilikli, aýratyn öndürijilikli we ajaýyp öndürijilikli we uzak möhletleýin ulanyş temperaturasy 150 above-dan ýokary bolan in engineeringenerçilik plastmassalaryna degişlidir. Esasan elektronika, elektrik, ýörite pudaklarda we beýleki ýokary tehnologiýaly pudaklarda ulanylýar.
Polifenilen sulfid (PPS), polimid (PI), polietilen efir keteni (PEEK), suwuk kristal polimer (LCP), ýokary temperatura neýlon (PPA) we ş.m. bar.
5. Biodegrirlenip bilinýän plastmassa näme?
Köplenç ulanýan plastmassalarymyz ýokary polimerlenen we tebigy gurşawda sökmek kyn uzyn zynjyrly makromolekulalardyr. Ot ýakmak ýa-da poligon has köp zyýan ýetirip biler, şonuň üçin adamlar daşky gurşawyň basyşyny azaltmak üçin zaýalanýan plastmassa gözleýärler.
Zaýalanýan plastmassalar esasan fotodegrasiýa edilip bilinýän plastmassalara we biodegrirlenip bilinýän plastmassalara bölünýär.
Fotodegrasiýa edilip bilinýän plastmassalar: Ultramelewşe şöhläniň we ýylylygyň täsiri astynda zaýalanmak maksadyna ýetmek üçin plastmassa gurluşdaky polimer zynjyry döwülýär.
Biodegrirlenip bilinýän plastmassalar: Tebigy şertlerde tebigatdaky mikroorganizmler polimer gurluşlarynyň uzyn zynjyrlaryny döwýär we netijede plastmassa bölekleri mikroorganizmler tarapyndan suw we kömürturşy gazyna siňdirilýär we metabolizlenýär.
Häzirki wagtda gowy täjirleşdirme bilen zaýalanýan plastmassalara PLA, PBAT we ş.m. girýär
Iş wagty: 12-11-21